SSS | Dr. Alp YENTÜR

Bel fıtığım varmış. Bu ne demek? Bel fıtığı iki omurganın arasında bulunan lastik kıvamındaki diskin zorlanma sonucunda yırtılması ile bunun ortasındaki jel kıvamındaki kısmın bu yırtıktan sinirlerin bunduğu aralığa çıkmasıdır. Eğer dışarı çıkan parça sinire yakınsa o sinirde enflamasyon (iltihaba bağlı hassasiyet) yaratır. Bazen de sinire çok daha yakın bir pozisyonda hatta siniri sıkıştıracak derecede üstünde veya dibinde bulunabilir. Bu durumlarda o sinir boyunca ağrı bazen de uyuşukluk, iğnelenme, karıncalanma, hatta ileri durumlarda hareket kusuru olabilir. Ağrı ve diğer yakınmalar belde değil, sıkışan sinir hattı boyunca bacaktan ayağa doğru hissedilir. Belim ağrıyor. MR çektirdim. Fıtık var dediler. Ameliyat omam mı lazım? Fıtık şikayetinin ağrısı sıkışan sinir boyunca bacakta hissedilir. MR’da fıtık görünüyor olabilir. Ama bu görüntü sizin şikayetlerinizle örtüşmüyorsa, anlamı yoktur. Bir çok kişide tesadüfen çekilmiş bir MR’da fıtık görünmesine rağmen hiç bir şikayet olmayabilir. Bunun önemi yoktur. Yine de tanı için muayene şarttır. Sadece MR görüntüsüne bakarak tanı konulmaz. Bel fıtığı hangi yaşta görülür? İlerleyen yaşlarda siyatik ağrısı olmaz mı?

Bel fıtığı genellikle ileri yaş öncesi dönemde görülen bir problemdir. Yaş ilerledikçe görülme sıklığı azalır. Yaşla birlikte disk giderek suyunu kaybeder ve sertleşir. Diskin ortasındaki jel kıvamındaki bölüm sertleşeceği için diskin cidarını yırtıp dışarı doğru akması zorlaşır.

İleri yaşlarda da disk fıtığı görülebilir. Ancak bu yaşlarda daha sık olarak dar kanal veya omurgada oluşan kemik çıkıntıların siniri rahatsız etmesi nedeni ile bacağa doğru inen ağrılar olur.

Siyatik ne demek? Siyatik belden çıkıp bacağa ve ayağa kadar inen birden fazla sinirin birleşmesinde oluşan büyük bir sinirdir. Bacağın önemli bir bölümünün duyusunu ve hareketini sağlar. Bu siniri oluşturan sinirlerden bir veya birden fazlasının herhangi bir yerde sıkışması veya hasar görmesi sonrasında hissedilen ağrıya siyatik ağrısı denilmektedir. Bu genellikle omurganın içinde disklerin sıkıştırması sonucunda görülür. Ancak pirfiromis kasının sıkıştırması veya dar kanal da bu ağrıya neden olabilir. Toplumda bende siyatik var şeklinde kullanılan terim bu sinirden kaynaklanana ağrı anlamındadır. Fıtık patlaması veya disk patlaması ne demek? Fıtık patlamasını anlatmadan önce diskin şeklini ve yapısını anlatmak gerekir. İki omurga arasında bulunan disk yassı yuvarlak lastik kıvamında bir dokudur. Görevi hareket sırasında iki omurganın arasında amortisör görevi üstlenmektir. İki bölümden oluşur. Çevrede lastik gibi bir yapı, ortasında ise daha jelatinöz, yuvarlak bir misket gibi çekirdek vardır. (bkz. şekil) Bele ağrılık binince iki omurga aralarında bulunan bu diski sıkıştırı. Eğer sıkıştıran güç çok kuvvetli ise ortadaki çekirdek içinde bulunduğu diski zorlar ve dışarı çıkmaya çalışır. Bu da diskin çevresindeki dokuda önce çatlama ve yırtılmaya sonra da ortadaki jel yapıdaki çekirdeğin dışarı doğru çıkmasına neden olur. İşte bu olaya halk arasında disk patlaması, fıtık patlaması gibi isimler verilir. Bu dışarı doğru hareketlenen çekirdeğin çıktığı yerde omurilikten çıkan sinirler bulunur. Çekirdek dışarı çıkında burada bulunan sinirlere baskı yapmaya başlar ve bel fıtığı şikayetleri ortaya çıkar. Dar kanal ne demek?

Omurilik boyundan kuyruk sokumuna kadar üst üste sıralanmış omurgaların ortasındaki deliklerin birleşmesinden oluşan bir borunun içinden geçer. Ve aşağı doğru inerken her seviyede omurilikten sağa ve sola iki adet sinir çıkar. Bunlar vücudun tümünde dokunma, ağrı, hareket gibi işlevlere sahip ana sinirlerdir.

Normalde omurilik ve omurilikten çıkan sinirler için omurganın ortasındaki bu boşlukta yeterli alan vardır. Yani sıkışmadan ilerlerler. Ancak yaş ilerledikçe boru şeklindeki kemik yapının içinde bulunan dokular kireçlenmeye, kalınlaşmaya başlar. Ayrıca omurganın kendisinde de kemik çıkıntılar oluşmaya başlar. Omurgalar arasındaki disklerin şekli bozulmaya başlar, incelir, omurgalar birbirine yaklaşır. Bütün bu değişiklikler içinden omurilik geçen borunun daralmasına neden olur. Genç yaşlarda çok rahat şekilde geçen sinirler bu dalmanın derecesine göre rahatsız olmaya, sıkışmaya başlar. Bu durum özellikle yol yürürken, zaman içinde bacaklar doğru artan ağrılara neden olur. Yürürken ağrısı başlayan kişi beş on dakika dinlenince yine aynı mesafeyi yürür. Bu şekilde daralan omurga boşluğu yüzünden dinlene dinlene yürümeye neden olan probleme dar kanal (spinal stenoz) denir.

Belde kireçlenme nedir?

Bel ağrılarının çok önemli bir kısmını bel kireçlenmeleri (Faset eklem ağrıları) oluşturur. Özellikle yaş ilerledikçe bu şikayetler artar.

Belde kireçlenme veya faset eklem ağrısı; üst üste duran iki omurganın eğilip doğrulurken, sağa sola dönerken hareket edebilmeleri için aralarında sağda ve solda olmak üzere iki küçük eklem vardır. Bu eklemlerin yapılarının yaşla, zorlanma ile veya travmaya bağlı olarak bozulması hareket ederken ağrı oluşmasına neden olur. İşte halk arasında kireçlenme denilen olay bu şekilde eklemin yapısının bozulması, dejenere olması, dolayısı ile artık eskisi gibi rahat hareket edememesidir. Aynı olay daha büyük eklemler olan diz ve kalça eklemlerinde de görülür.

Bel kireçlenmesi olan kişide ağrı nerede olur? Bel kireçlenmesine bağlı ağrısı olan kişide ağrı belde hissedilir. Fıtık ağrısı ise bacakta ayağa doğru yayılır. Bel kireçlenmesinin en önemli bulgusu sabah yataktan kalkınca fazla olması, hareket ettikçe yavaş yavaş azalmasıdır. Ayrıca kireçlenme ağrısı bacağa doğru biraz yansısa da dizden aşağı inmez. Sakroileit nedir? Kalçadaki leğen kemiği ile sakrum denilen kuyruk sokumuna doğru inen kemik arasında sağ ve solda iki taraflı bulunan, hareketsiz eklemin hassasiyetidir. Ağrı şikayeti kalçada sağda veya solda hissedilir. Sabah kalkınca şikayetler daha fazladır. Her yaşta bir çık farklı sebebe bağlı olarak ortaya çıkabilir. İnflamasyon ne demek? İnflamasyon doktorların çok sık kullandıkları ama Türkçe’de karşılığı tam olarak olmayan bir kelimedir. İnflamasyon vücudun dışarıdan gelen bir tehdite (mikrop, yabancı cisim veya travma) veya kendi dokusuna karşı (otoimmun) gelişen bir reaksiyondur. Bu reaksiyonun olduğu bölgeye vücut inflamatuvar maddeler dedilen, burada inflamasyon gelişmesine neden olan maddelerin taşınmasını sağlar. Bunun için önce o bölgede damarlar genişler ve bölgede kan akımı artar. Damar içindeki kandan bir kısmı (serum denilen kırmızı olmayan sıvı kısmı) damar dışına çıkar. Buna ödem denir. Yani damar içindeki kanın renksiz sıvı kısmının damarın dışına çıkması ödeme, dolayısı ile de o bölgede şişkinliğe neden olur. Ayrıca damarlar da genişlediği için buranın rengi kızarmış ve ısısı artmış bir biçim alır. Sonuç olarak bu bölgede kızarıklık, şişme ve ısı artışı görülür. Ayrıca inflamasyonun diğer temel özelliği olan ağrı da başlar. Evet ağrı olur, çünkü damardan dışarı çıkıp şişlik yapan serumun içinde o bölgedeki ağrı sinirlerini hassas hale getiren bazı maddeler vardır. İşte bu nedenle kolunuzu bir yere çarpınca, romatizma gibi bir nedenle eklemleriniz şişince, kireçlenmelerde eklem zorlanınca, bir yeriniz kesilince veya yanınca orası hafif de olsa şişer ve ağrımaya başlar, dokununca canınız yanar. Ortaya çıkan bu tabloya inflamasyon deniliyor. Yani inflamasyon vücudun kendisinin neden olduğu bir reaksiyondur. Vücutta bir yeriniz mikrop kaparsa onun etrafında da olur. Ama bu defa iltihap meydana gelir, ve dışarı akmaya çalışır. Ama mikrop yoksa sadece şişlik ve ağrı yapar.